maraz, o'ldiraman sizni, og'rimaydi dudingizku, ayyy -mana, xoz tugataman, ozgina qoldi. -ayy, og'rivoti, oyijooon! -ana, bo'ldi, nega endi doim men qulog'inga zirak taqib qo'yishim kerak? O'zbek xalq latifalari turkumidan ********************** Turaqol o'g'lim birinchi ish kuningdan kech qolma, tur odam ko'p yotsa nahs bosib qoladi. - deb o'g'lini uyg'otishga harakat qilayotgan Zubayda opaning yuzida quvonch, man o'g'li bugun birinchi ish kunini boshlaydi. -xoz, oyijon yana oozgina uxlayqolay, ungacha nonushta tayorlab turing - dedi Begzod erinibgina bir ko'zini qiya ochgan xolatda. -nonushtani singling hoo saharda tayorlab qo'ygan, choyni ikki marta alishtirdi sovib qoldi deb, akamni ishga bugun man kuzataman deb hoo halittan beri yelib yuguryapti, mana qara soat ham 6 yarim bo'lyapti, hali sen kiyinib nonushta qilib ishga jo'naguningcha yarim kun bo'lmasa bo'lgani, tur endi, o'g'lim... Begzod noiloj o'rnidan qo'zg'alishga majbur bo'ldi, yuz qo'lini yuvdi, soqolini qirtishlab oldi, kecha bozordan olgan yangi qora kostyum shim, ko'kish ko'ylakini kiyib, ko'ylakka mos bo'yinbog'ini taqdi. O'zi ham yigitmisan, yigitga aylandi qoldi. U oilaning yolg'iz boquvchisi, dadasi 10 yilcha burun Rossiyaga ishlagani ketgan u yerda ishi yurishib bir Rus xotinga uylanib olgan, bu yoqdagi oilasini butunlay unutib yuborgan, u yoqdagi rohat farog'atli hayot, yoshgina xotin, qulay sharoit, mashina xullas unga bundan ortiq narsa ya'ni bu yoqdagi oilasi ortiqchalik qilib qolgandek edi. Zubaydaxonim esa erini Rusga jo'natganda qizi Feruza endigina birinchi sinfga qadam qo'ygan o'g'li esa 7 sinfda o'qirdi. Eri ishga ketganda keyin undan bir necha marta qo'ng'iroq va 300 $ pul keldi xolos. O'zi bollarini kotta qildi, kunduzi kafeda idish tovoq yuvib kechasi maktabda farroshlik qilib bollarini voyaga yetkazdi. Uning baxtiga o'g'li ham qizi ham esli xushli odobli farzandlar bo'lib kamol topishdi. Begzod maktabni tamomlab kollejga o'qishga kirdi, matematikadan kuchli bo'lgani un turli xil tanlovlarda ishtirok etib kollej obro'sini ximoya qila oladigan o'quvchilardan biriga aylandi. Nihoyat 3 kursda u Olimpiadada ishtirok etib Respublika bosqichida faxrli 1 o'rinni olib Instga imtiyozli ravishda kirish imkonini qo'lga kiritdi. Kolejni tamomlab esa Toshkent Davlat Moliya Institutiga o'qishga qabul qilindi. Hash pash deguncha instni ham tamomladi. Endi esa bugun u birinchi ish kunini boshlaydi, to'g'ri u boradigan joy u qadar mashxur emas, oddiy xususiy Mikrokredit bank... Ana akang kelyapti, turaqol qizim boya tayorlagan pishiriqlaringdan olib kel -dedi Zubaydaxonim mayin ohangda. Iya aytdim ertalabdan qanaqadur kuyundini hidi kelyapti deb, bu yoqda Feruzaxon bir nimalar pishiribdida-a? Deb kuldi Begzod oyisiga bir ko'zini qisib. Zubaydaxonim ham o'g'lini hazillarini bilardi, o'g'li doim Feruzani g'ashiga tegardi. Ajab bo'pti, kuyundi bo'sa yemang xo'p, ko'chadagi gummachi xoladan ikkitagina gumma olingda yeb oling, choyi ham tekin o'sha yerda - degan ovoz keldi oshxona tarafdan. Man-ku ko'chada xotdogmi, gamburgermi, lavashmi yeb yururaman, oyijonimga achinaman-da, doim seni shunaqa kuyib ketgan pishiriqlarin-u, tagiga olib ketgan ovqatlaringni yeyishga majburlarda. Bu gapdan Feruzani jaxli chiqib, bir qo'lida cho'mich, bir qo'lida kapgir bn Begzodning shundoq tepasida paydo bo'ldi. -hmm, demak bizni ovqatlar tagiga olibdimi? Qachon shunaqa bo'libdi? -dedi qoshlarini chimirib, ohistagina cho'mich bn akasining boshiga urdi. Pishirgan piroglarimni doim oxirigacha yeb bo'lib keyin bemaza chiqibdi deb gap boshlab asabimga tegasiz-a? Hammasi ham ham mayli tunov kuni oyimga nima dediz? -oyijon mana buningizga qaren, cho'mich bn boshimni g'urra qildi-yu buniz degancha boshini ushlab olgan Begzod yolg'ondan oh-voh qildi. -aldamen, hecham qattiq urmadim, -qattiq urding, qara ana boshim g'urra bo'ldi, voy boshim deya qattiqroq voy-voy deya boshladi. Feruza qo'rqib ketib qo'lidagi narsalarni tashlab yuborib akasiga yopishdi. -voy, akajon kechiring qattiq tegdimi? Men, bilmasdan urib yuboribman, kechiring, qani? Qayeri og'riyapti? O'zim uqalab qo'yaman! -mana, deya sekin singlisini qo'lini ushladi-da "paaaaaq" deb baqirib yubordi, bunday ovozdan Feruza qo'rqib bir sapchab tushdi. -ana, qo'rqdingmi? Battar bo'l, shuning un ham hazilashma deymanda deb piyoladagi sovib qolgan choydan kaftiga quyib singlisining yuziga sepa boshladi. -sal sekinroqda bolam, singling bn ham shunaqa hazilashasanmi? U tugul man ham bir sakrab tushdim-ku! Yurak-puragi tushib qoladi-ku, kel qizim, akangni bilasanku o'zi shunaqa hazl qilmasa turolmaydi, dedida qizini bag'riga bosdi. Begzod singlisi bn hazilashib, uni ataydan g'ashiga tegsa ham juda uni yaxshi ko'rardi, ardoqlardi, u un hayotinining mazmuni oyisi va singlisi... Bo'ldi-da endi hadeb erkalataverasmi? Qareng taltayib ketganini, tur ishga kech qolaman, anu kuyib ketgan pishiriqlaringdan obke. -kuyib ketgan bo'lsa o'zim yiman, siz boring xotdog, lavash yeng. -hadeb shirinlik yiyaversang semirib ketasan keyin hech kim sovchi bo'lmay qoladi "buni qanday boqamiz, 4 ta odamni ovqatini yeb qo'yadi bir o'zi", deb qaytib ketishadi. Qarabsanki qari qiz bo'lib qopketasan-u? A? Labbay? -ajab bo'pti, ko'p jig'imga tegmang xoz rostakam g'urra bo'ladi boshiz. -bo'ldi, tur, akang ishiga kech qolmasin, yoki o'zim olib kelaymi? -yo'q, xoz olib kelaman o'zim, lekin yana bir marta shunaqa qo'rqitsa kechasi oppoq ko'ylak kiyib yarim kechasi xonasiga kirib bir baqiraman, o'shanda ko'radilar qo'rqitish qanaqaligini. -o'zi oq ko'ylak kiymasang ham alvastixonimsanu! Zahar! Tur endi erkalama bo'lmasam rostakamiga tashqarida ovqatlanaman. -dedi Begzod jiddiy ohangda. Hazl tugagani bilgach Feruza sekingina o'rnidan turdi-da, oshxona tomonga ravona bo'ldi... Nonushtadan so'ng ishxona tomon yo'l oldi nima bo'lganda ham birinchi ish kuni vaqtliroq bormasa bo'lmaydi. Ishxonaga kirarkan deyarli hech kim kelmagan faqat bir kishi kelgan komyuter qarshisida hafsala bn bir nimalarni yozib o'tirardi. U Begzodga e'tibor ham bermadi. Bir narsalarni yozib o'tirardi. -Salom, yaxshimisiz? -dedi Begzod biroz xijolat ohangida o'zinging e'tiborsizligidan biroz hijolat bo'lgancha qiz ham tezda o'rnidan turdi va yupqa lablari qaltirab: -Assalomalekum, keling, uzr qaramay qolibman, yaxshi keldingizmi? -voalekum assalom, yaxshi rahmat! Hijolat bo'lmang ish bn band ekansiz. -ha, hisobotni kecha tugatishga ulgurmudim, shunga bugun ertalabdan beri shu bn ovoraman-da! -ha, tushunaman, adashmasam, Kredit bo'lim boshlig'isiz, shundaymi? -yo'g'a, unday emas, Kredit bo'lim bosh mutaxasisiman... Bu xususiy-ku, shunga xodimlar ham uncha ko'p emas... Ularni shirin suhbatini Eldor buzdi. Eshikdan kira solib ovozini balandlatib "e, voh, sizni ko'rdimu, hayolim yovvoyi kaptardek uchdi-yu ketdi." deya gap boshladi. Gapga berilib xonada Ziyodadan boshqa odam borligini ham payqamadi. U xonada Begzodni ko'rib mensimaygina so'rashdi... Kunlar asta sekin o'ta boshladi, yigitcha ham ishga kirishib ketdi, aqlliligi va uzoqni ko'ra bilish qobilyatiga ega bo'lganligi un boshliqni ishonchiga kira boshladi. Bu xolat Eldorni g'ashiga tega boshladi, chunki u bu yerda salkam bir yildan beri topa olmagan obro'ni qandaydir yangi ishchi bir necha oyda topgan, hatto ko'z oldiga olib qo'ygan Ziyodani ham tortib olayotgandek edi. Aslida Eldor juda uncha uquvli ham emasdi, dadasini ko'magi bn o'qishga kirgan, u yerni arang bitirib yana o'sha dadajonisini yordami bn bu yerga ishga joylashib olgan edi. Ziyodaga doim piching qilib, gap otib yurardi, biroq qiz unga umuman e'tibor bermasdi. Eldor esa nima qilib bo'lsa ham qizni ilintirish ishtiyoqida yonardi. Doim uni qoshida parvona edi. Lekin uni rejalarini Begzod yo'qqa chiqara boshladi, o'zi birinchi kelgan kunidanoq uncha xushlamagandi... -abed bo'libdi yuring ovqatlangani boramiz, Ziyodaxon dedi Eldor qizni tepasiga kelib. -yo'q, rahmat, o'zingiz tushlik qilavering. -yo'q demang endi, nima biz bn ovqatlangani uyalasizmi? -sizga sof o'zbek tilida gapirdim shekili "yo'q" deb. Yigit kishi ham shunaqa bo'ladimi? Yo'q degandan keyin ketadi-da. -yigitchilikka til tekizmang opoqqiz, bir kun kelib afsuslanib qomen yana. -nima gap tinchlikmi? Degan ovoz ikkovlarini ham sergaklantirdi. Orqada nim tabassum bn Begzod turardi. -nima bo'ldi Eldorbek, tortishib qoldilarmi? Ziyodaxon nima bo'ldi? Xafa qilas Eldorbekni? -o'zi sen kam eding, pishirib qo'yibdimi bu yerda degan ma'nodagi qarash qilgan Eldor gap boshladi! -sizga nima? Yoki razborni hal qiladigan razborchikmisiz? -yo'g'e, uzr, men shunchaki, oraga iliqchilik tushurmoqchidim xolos! -bu qanday muomala deb oraga Ziyoda qo'shildi, Begzod akam to'g'rilikcha gapirdilarku, nima qilas kesatiq gap qilib? Eee boring-e, abetizga chiqing, birga ovqatlanaman deb qo'ygan edim bu yoq bn, deb Begzodga ishora qildi. -san bn keyin boshqacha gaplashamiz! Degan ma'noda bir xunuk oldi-da bir-bir qadam bosib ulardan uzoqlasha boshladi. Bu xolat Eldorning Begzodga bo'lgan nafratiga o't yoqqandek bo'ldi. O'rtada paydo bo'lgan "qorabotir" ni yo'qotmoqchi bo'lib turli xil rejalar tuza boshladi. Biroq miyyasiga aqilliroq fikr kelmasdi, o'zi miyya bo'lsa fikr keladi-da! )) -bekor qildiz -dedi Begzod qizning chiroyli yuziga qarab. -nimani bekor qilaman? Ajab qildim, zo'r qildim, qachon qarama shilqimlik qilgani qilgan. Yigit kishi ham shunaqa bo'ladimi? Suymaganga suykalib nima qiladi? Eee nima bo'lsa bo'ldi, xonamga taqillatmasdan kiradimiyey, tushlikka taklif qiladimyey, xullas uni eslab asabimni buzmoqchi emasman, qornim ham "piyozni po'sti" bo'lib ketdi, yuring ul-bul narsa yeb olaylik... Eldor kunduzi ishda kechasi kayfu safoda, dadasini ko'magida ko'ngliga kelgan ishni qilib yuradigan "zamonaviy yigitchalar" dan edi. Tungi kulub, yengiltak qizlar bn o'tadigan shirin tunlar, soxta obro'yu, pul un do'stlashan qadrdonlar. Uning xayoti yolg'ondan iborat bo'lsada unga bu sezilmasdi. Uning eng yoqtirgan va tez tez borib turadigan qizi bor edi. Uning ismi Gulbahor eridan ajaralib yolg'iz yashardi. Yoshi 23 larda bo'lishiga qaramasdan juda ham figurali edi. Bugun ham Eldor ishdan qaytayotgan payt tasodifan Gulbahor esladi-yu uni yo'qlash un uyi tomon yo'l oldi. bo'ladi boshiz. -bo'ldi, tur, akang ishiga kech qolmasin, yoki o'zim olib kelaymi? -yo'q, xoz olib kelaman o'zim, lekin yana bir marta shunaqa qo'rqitsa kechasi oppoq ko'ylak kiyib yarim kechasi xonasiga kirib bir baqiraman, o'shanda ko'radilar qo'rqitish qanaqaligini. -o'zi oq ko'ylak kiymasang ham alvastixonimsanu! Zahar! Tur endi erkalama bo'lmasam rostakamiga tashqarida ovqatlanaman. -dedi Begzod jiddiy ohangda. Hazl tugagani bilgach Feruza sekingina o'rnidan turdi-da, oshxona tomonga ravona bo'ldi... Nonushtadan so'ng ishxona tomon yo'l oldi nima bo'lganda ham birinchi ish kuni vaqtliroq bormasa bo'lmaydi. Ishxonaga kirarkan deyarli hech kim kelmagan faqat bir kishi kelgan komyuter qarshisida hafsala bn bir nimalarni yozib o'tirardi. U Begzodga e'tibor ham bermadi. Bir narsalarni yozib o'tirardi. -Salom, yaxshimisiz? -dedi Begzod biroz xijolat ohangida o'zinging e'tiborsizligidan biroz hijolat bo'lgancha qiz ham tezda o'rnidan turdi va yupqa lablari qaltirab: -Assalomalekum, keling, uzr qaramay qolibman, yaxshi keldingizmi? -voalekum assalom, yaxshi rahmat! Hijolat bo'lmang ish bn band ekansiz. -ha, hisobotni kecha tugatishga ulgurmudim, shunga bugun ertalabdan beri shu bn ovoraman-da! -ha, tushunaman, adashmasam, Kredit bo'lim boshlig'isiz, shundaymi? -yo'g'a, unday emas, Kredit bo'lim bosh mutaxasisiman... Bu xususiy-ku, shunga xodimlar ham uncha ko'p emas... Ularni shirin suhbatini Eldor buzdi. Eshikdan kira solib ovozini balandlatib "e, voh, sizni ko'rdimu, hayolim yovvoyi kaptardek uchdi-yu ketdi." deya gap boshladi. Gapga berilib xonada Ziyodadan boshqa odam borligini ham payqamadi. U xonada Begzodni ko'rib mensimaygina so'rashdi... Kunlar asta sekin o'ta boshladi, yigitcha ham ishga kirishib ketdi, aqlliligi va uzoqni ko'ra bilish qobilyatiga ega bo'lganligi un boshliqni ishonchiga kira boshladi. Bu xolat Eldorni g'ashiga tega boshladi, chunki u bu yerda salkam bir yildan beri topa olmagan obro'ni qandaydir yangi ishchi bir necha oyda topgan, hatto ko'z oldiga olib qo'ygan Ziyodani ham tortib olayotgandek edi. Aslida Eldor juda uncha uquvli ham emasdi, dadasini ko'magi bn o'qishga kirgan, u yerni arang bitirib yana o'sha dadajonisini yordami bn bu yerga ishga joylashib olgan edi. Ziyodaga doim piching qilib, gap otib yurardi, biroq qiz unga umuman e'tibor bermasdi. Eldor esa nima qilib bo'lsa ham qizni ilintirish ishtiyoqida yonardi. Doim uni qoshida parvona edi. Lekin uni rejalarini Begzod yo'qqa chiqara boshladi, o'zi birinchi kelgan kunidanoq uncha xushlamagandi... -abed bo'libdi yuring ovqatlangani boramiz, Ziyodaxon dedi Eldor qizni tepasiga kelib. -yo'q, rahmat, o'zingiz tushlik qilavering. -yo'q demang endi, nima biz bn ovqatlangani uyalasizmi? -sizga sof o'zbek tilida gapirdim shek